Elektronische muziek als zichtbaar geluid

De tentoonstelling “Soundbites” in 2007 in het Museum Boerhaave toonde het ontstaan van de belangstelling voor de akoestiek in de 19e eeuw. De introductie van de elektronica aan het begin van de 20e eeuw gaf het pas ontstane vakgebied Akoestiek een totaal andere ontwikkeling mee. Symbool voor de eerste experimentele akoestiek staan de dansende vlammen van Rudolph Koenig. Geluid is overal en in meerdere vormen, maar wat het precies is wisten wetenschappers in de 19e eeuw te verklaren.

Soundbites

Dankzij hun experimenten beschikken wij nu over een assortiment aan geluidsapparatuur, die onmisbaar is geworden voor de moderne mens. In de expositie ervaart de bezoeker in een “wall of sound” de razendsnelle ontwikkeling vanaf de transistors, tuners naar i-Pods. Soundbites nodigt de bezoeker uit om zelf met geluid te experimenteren en te ervaren welke ongekende mogelijkheden de geluidstechniek ons heeft gebracht. In de bijbehorende catalogus geven de auteurs aan de hand van vier artikelen een boeiend beeld over de veelzijdigheid van het geluid. Tevens krijgen de lezers een overzicht van de objecten en opstellingen in het museum.

Alle afbeeldingen in de catalogus en vele geluidsfragmenten uit de expositie staan op de meegeleverde
CD-ROM. Daarmee heeft het geheel een extra educatieve waarde voor het gebruik in diverse voordrachten en opdrachten in het onderwijs en multimedia-opleidingen. De fysische geluidsleer staat bekend als 19e-eeuwse wetenschap en eind 19e eeuw waren de grondslagen van het geluid in grote lijnen bekend, waarna de leer van het geluid zich in de 20e eeuw vooral als toegepaste wetenschap zou voortzetten.

Toen Ernst Florens Friedrich Chladni (1756-1827) al in de tachtiger jaren van de 18e eeuw de wonderlijke figuren onder ogen kreeg die de natuurkundige Georg Christoph Lichtenberg (1742-1799) met elektrische ontladingen wist te realiseren, begon in feite al de ontwikkeling van de fysische geluidsleer. Door het poeder dat uitgestrooid was op het oppervlak van een plak barnsteen onder een elektrische spanning te zetten, toverde Lichtenberg allerlei unieke geometrische patronen tevoorschijn, die een afspiegeling waren van de spanningsverdeling. Chladni deed in zijn woning akoestische proeven en bouwde bijzondere muziekinstrumenten. Ook het wetenschappelijke werk van Hermann von Helmholtz (1821-1894) en Thomas Young (1773-1829) kwamen aan de orde in de tentoonstelling.

ISBN 90 6292 162 0, “Soundbites”, Tim Huisman en Ad Maas, Museum Boerhaave, 2007, 44 pagina’s + CD-ROM.

Museum Boerhaave Leiden, Lange Sint Agnietenstraat 10, NL-2312 WC Leiden, www.museumboerhaave.nl.