Op Art kunstwerken bewegen voortdurend

Aan het begin van de zestiger jaren van de vorige eeuw begon de opmars van een nieuwe en veelbelovende stroming in de hedendaagse kunst en wel die van de optische en kinetische kunst. De weg vanuit het onderzoek in experimentele en wetenschappelijke ruimten heeft al snel een volwassen uitstraling en waardering gekregen van het grote publiek en de kunstkenners. Ook nu nog hebben de optische en kinetische kunst een opvallende wetenschappelijke en natuurkundige benadering vanuit zowel de kunstenaar als de kijker naar de prachtige en veelal voor ons oog bewegende kunstwerken en objecten.

Op Art

Vele betrokkenen zijn gefascineerd door de fysische eigenschappen van het licht en de optica en het ontstaan van kleuren en bewegingen door het gebruik van optische hulpmiddelen en de fysiologische werking van het oog. Bij het kijken en waarnemen van deze vorm van kunst worden we veelal op het verkeerde been gezet en ontstaan er tijdens ons herkenningsproces soms vreemde beelden en bewegingen, die wij dan weer ervaren als fantastisch en fascinerend. Al generaties lang zijn wetenschappers, onderzoekers en zelfs kunstenaars bezig met experimenten en onderzoek naar de werking van ons visuele waarnemingssysteem.

Telkens weer moeten we constateren dat er nieuwe feiten en wetenswaardigheden bekend worden. Het is een absoluut feit dat er nog veel onderzoek nodig is om alle facetten van de menselijke waarneming geheel te doorgronden en daarmee alle optische verschijnselen te kunnen verklaren en te reproduceren. Tot die tijd moeten we het echter doen met de bekende optische fenomenen van vandaag, zoals het optisch bedrog van ons oog. Kunstenaars als Victor Vasarely, Gianni Colombo, Bridget Riley, François Morellet, Julio Le Parc en Patrick Hughes maken in hun werk dankbaar gebruik van dit boeiende en tevens verrassende verschijnsel om de kijker te verwonderen. Het is juist deze irritatie van ons oog, dat de kijker zo extreem boeit om maar te blijven kijken naar het kunstwerk en zich af te vragen waarom hij zo’n merkwaardig beeld waarneemt.

Deze kunstenaars en andere creatieve personen brengen met grootformaat schilderijen, tekeningen, objecten en installaties niet alleen het oog van de kijker in vervoering. De kijker kan genieten van de wereld in kleur, zich laten meeslepen in de dieptes van de spiegel of wegdromen in de poëzie van een betoverend spel van lichtstraling. De interactie tussen het werk en de toeschouwer heeft een sterke uitwerking op het nabeeld effect, kleurvibraties, flikkeren van het licht en op ons gehele bewustzijn. De kijkers naar Op Art zijn gewaarschuwd! Op dit uiterst gewaardeerde verschijnsel speelde de organisatoren van de expositie Op Art in de Schirn Kunsthalle in met een grote opstelling van bijna honderd kunstwerken van kunstenaars met een wereldfaam. De catalogus Op Art van deze expositie met vele nooit getoonde kunstwerken, bevat drie achtergrond artikelen over het ontstaan van de Op Art, het gebruik van het lichaam en het toepassen van hulpmiddelen bij het vervaardigen van de kunstwerken.

Inmiddels is er een nieuwe deelstroming in de optische en kinetische kunst ontstaan en wel de kunst die door toepassing van computersoftware is ontstaan. De werken die daarmee zijn ontworpen bieden de toeschouwers een indrukwekkende beweging aan, die soms zeer sterk tot trillingen komen. Zelfs zo sterk dat kijkers er draaierig van worden en zich vast moeten houden om niet te vallen. In de tweetalige catalogus (D/E) zijn de werken en installaties van alle deelnemende kunstenaars kleurrijk of in zwart/wit afgebeeld en beschreven. De lezer ziet bijdragen van onder andere de kunstenaars Bridget Riley, Victor Vasarely, Yaacov Agam, Heinz Mack, Otto Piene, Jesus Rafael Soto en Ludwig Wilding. De waardevolle catalogus bevat een biografie van elke kunstenaar en een lijst met literatuur over het thema. Het geheel is zeker zeer geschikt voor gebruik op school en in kunstopleidingen en mag niet ontbreken bij liefhebbers van Op Art.

ISBN 978 3 86560 206 0, “Op Art”, Martina Weinhart en Max Hollein, Verlag der Buchhandlung Walther König, 2007, 318 pagina’s.

Schirn Kunsthalle Frankfurt, Römerberg, D-60311 Frankfurt am Main, www.schirn.de.