Openbare ruimte geeft vele visuele verrassingen prijs

Al lopend en kijkend in het Duitse stadje Vreden viel ons in enkele gevels van een gebouw een bijzondere optische illusie op. Horizontaal gemetselde steentjes in beige en gele kleur worden gezien als een scheef visueel patroon. Dit fenomeen noemen we in het algemeen de Münsterberg-illusie. In het wetenschappelijke artikel “Die verschobene Schachbrettfigur” beschreef Hugo Münsterberg in 1897 een vorm van een visuele illusie, die in de basis lijkt op een kleine verschuiving van twee banen van het model van een schaakbord.

Münsterberg-optische illusie

De eenvoudige tekening van de Münsterberg illusie heeft onderzoekers geïnspireerd tot aanvullend onderzoek naar het ontstaan van de kleine vervorming tussen de twee rijen vierkante blokjes. De echte horizontale lijn tussen de twee rijen met zwarte vierkante blokjes lijkt scheef te lopen. Met slechts twee reeksen van blokjes functioneert deze visuele illusie niet optimaal en niet voor iedereen even overduidelijk. Het lijkt ook net of de vierkante zwarte blokjes zijn getekend als een trapeziumvorm.

De basisvorm van de Münsterberg illusie werd beschreven door Hugo Münsterberg in 1897.

Ook dat is slechts een optisch bedrog. Door het afzonderlijk verschuiven van twee of meer groepen van zwarte blokjes wordt het bedrieglijke optische effect voor de kijker zwakker of sterker geaccentueerd.
Het toevoegen van kleur versterkt of verzwakt het contrast tussen de blokjes en heeft daarmee een sterke invloed op de schijnbare schuinheid van de horizontale lijnen. De Engelse onderzoeker Richard L. Gregory beschreef een variant als de “Cafémuur”-illusie, naar een betegelde buitenmuur in de Engelse stad Bristol. Bij elke stadswandeling is het mogelijk om een visuele illusie te ontdekken.