Fraser Spiraal Illusie

Als je de Fraser illusie ziet, is het in één oogopslag kristalhelder: dit is overduidelijk een spiraal. Maar schijn bedriegt ook weer bij deze illusie. Als je goed kijkt en je passer tevoorschijn tovert, kan je al snel bewijzen, dat je kijkt naar een zogenoemde Valse Spiraal opgebouwd uit losse cirkels. Waarom zien we dan toch zo overduidelijk een spiraal in de tekening van Fraser?

Spiraal met perfect ronde cirkels?

De optische illusie van Fraser ziet er uit als een spiraal met een licht kinetisch optische effect. Maar de werkelijkheid is echter anders. De zogenaamde spiraal is opgebouwd uit specifiek geplaatste en gevlochten boogsegmenten, die aan de uiteinden door kleine driehoekjes worden afgesloten. De geometrische constructie is samengesteld uit concentrische cirkels, die als constructie door de waarnemer als een spiraal wordt ervaren.

Zowel de kleine als de grotere concentrische cirkels zijn zonder hulpmiddel moeilijk zodanig nog als cirkels te onderscheiden. Alleen met concentratie of door het gedeeltelijk afdekken van de voorstelling worden de bogen zichtbaar. Het spiraal-effect kan nog eens gevarieerd of versterkt worden door de keuze voor andere kleuren in de achtergrond.

Valse Spiraal stamt uit 1908

Ons gevoel voor het bepalen van de richting wordt misleid door de elkaar schuin snijdende lijnen en vlakken. De “zekerheid” dat we te maken hebben met een spiraal wordt door de afnemende onderlinge afstanden van de cirkels naar het middelpunt toe, nog eens versterkt door het optreden van de diepte-effect. Over de geometrische cirkelvormige en misleidende optische illusie werd in 1908 voor het eerst door Fraser geschreven in een bekend wetenschappelijk tijdschrift.

De illusie is ook wel bekend als de valse spiraal. De Fraser illusie en de Café Wall illusie zijn gebaseerd op het principe van de visuele waarneming van overgangen en onderbrekingen van rechte en kromme lijnen en vlakken.

James Fraser, Arts en Psycholoog

De Schotse arts en psycholoog James Fraser (1863-1936) publiceerde zijn ontwerpen van de spiraal illusie in de context van enkele varianten met de bekende gevlochten gebogen lijnen. Hij schreef het artikel over zijn vinding voor het voorname tijdschrift British Journal of Psychology 2-1908 onder de titel “A new visual illusion of direction”. Hij inspireerde daarna en zelfs een eeuw later nog steeds collega-wetenschappers, psychologen, oogheelkundigen, kunstenaars en ontwerpers. Zij realiseren varianten en verwerken het principe van deze illusie in nieuwe ontwerpen en in fascinerende en vibrerende kunstwerken.