Oogheelkundige objecten en instrumenten in museum

Het Josephinum in Wenen beheert meer dan twee eeuwen de medische collecties van de Medische Universiteit Wenen. In de expositie “De Oculis” presenteert het Josephinum tot en met 8 oktober 2016 de onlangs verworven oogheelkundige collectie van Hermann Aichmair, voormalig oogarts en professor oogheelkunde aan de 2e Universiteitsoogkliniek in Wenen.

De Oculis

De schenker Hermann Aichmair heeft de omvangrijke collectie met meer dan 600 objecten in zijn werkzame en privéleven opgebouwd door het verzamelen van instrumenten, votiefgaven (offergiften), objecten, preparaten en documenten uit zijn directe omgeving en uit verre landen en alles in samenhang met oogheelkunde en de algemene zorg voor onze ogen. Dingen uit het dagelijks leven, instrumenten uit de wetenschap, maar ook gebruiksvoorwerpen uit de folklore, kortom alles wat met het oog en het zien te maken heeft.

Wenen heeft in de oogheelkunde een lange traditie opgebouwd. Al in 1812 werd in Wenen de eerste universiteitskliniek in de wereld opgericht. Ook uit die beginperiode zijn er objecten in de expositie opgesteld. In de ruim 200 jaar van ontwikkelingen in de oogheelkundige diagnostiek, behandelmethoden en de oogheelkundige zorg heeft de Medische Universiteit Wien haar bijdragen geleverd. In historisch perspectief is de aandacht voor visuele waarneming en de algemene gezondheidszorg al veel eerder ontstaan door het oprichten van het Josephinum in 1785 voor keizer Joseph II als medisch-chirurgische militaire academie en werd al direct begonnen met het aanleggen van verzamelingen uit de geschiedenis van de gezondheidszorg.

Uniek in de grootse verzameling zijn de vele anatomische preparaten en antieke optische instrumenten. Kijk voor de speciale openingstijden naar de informatie op de website van het Josephinum. Bij de expositie hoort een compacte catalogus met interessante bijdragen van enkele hedendaagse kunstenaars met teksten die inhoudelijk en kunstzinnig gericht zijn op de thema’s Oog en Waarneming. Ook zijn er bijdragen over het oog in het algemeen, over moderne oogheelkunde en een ruim geïllustreerd artikel over de tegenwoordige aanpak van grijze staar. De schenker vertelt over zijn wens om te verzamelen en alles te documenteren.

Het thema Oogheelkunde is voor ontwerpers van postzegels een interessant onderwerp om voor de opdrachtgevers informatieve en verrassende afbeeldingen te bedenken en te presenteren.

Hij werd sterk geïnspireerd om te verzamelen na het zien van een omvangrijke oogheelkundige collectie van een gepassioneerd en gepensioneerd schooldirecteur. Zowel de bestaande collectie oogheelkundige instrumenten van het Josephinum, als de ontvangen collectie Aichmair zijn gedetailleerd beschreven en voorzien van kleurrijke afbeeldingen. De catalogus sluit af met een beschrijving van de komst van oculisten binnen de universiteit in de 50-er jaren van de 19e eeuw, de houding van de toen al gevestigde orde en de aanvankelijke terughoudendheid van deze gevestigde orde door het benoemen van oculisten op hoge posities binnen het instituut. Het geheel is een waardevolle bijdrage over de geschiedenis van de oogheelkundige zorg.

“De Oculis”, Simon Weber-Unger en Moritz Stipsicz, Josephinum, 2016, catalogus, 62 pagina’s.

Josephinum, Währinger Straße 25, A-1090 Wenen, www.josephinum.ac.at.