Dubbelzinnige kunstwerken

In het kunstboek “Potential Images” beschrijft Dario Gamboni op een aantrekkelijke manier de vele vreemde en bijzondere verschijnselen in de moderne kunst. Hij neemt de lezer mee langs vele kunststromingen en laat zien dat de kunstkijker er soms oog voor moet hebben om het fraaie, bijzondere of opvallende beeld te herkennen. Veel kunstenaars en grafici brengen namelijk bewust één of meerdere optische verwisselingen of verborgen elementen in de ontwerpen aan.

Potential Images

De kunstwerken en de grafische ontwerpen krijgen daarmee een verrassende uitstraling en veelal een meervoudige betekenis. In twaalf hoofdstukken bespreekt de auteur aan de hand van specifieke onderwerpen en stromingen in de kunst de wonderlijke en verbazingwekkende beeldverschijnselen in kunstuitingen en grafische vormgeving. Het aantal geproduceerde verborgen en dubbelzinnige plaatjes nam enorm toe rondom het einde van de 19e eeuw.

Ook aan het begin van de 20e eeuw verwerkten schilders als Redon, Cézanne, Gauguin en Ensor bijzondere verschijnselen in hun kunstwerken. Het was de intentie van Kandinsky om zijn werk te plaatsen in zowel de figuratieve als in de non-figuratieve stroming. Duchamp voegde aan zijn heldere werken de volgende opmerking toe: “het is de kijker die het beeld bepaald”. De kijker maakt alshetware deel uit van de inspiratie en de expressie van de schilder.

In het eerste hoofdstuk bespreekt en definieert de auteur de voorkomende verschijnselen en geeft zijn inleiding over de psychologie van de perceptie. Zo onderscheidt hij toevallige beelden, verborgen beelden, verbazingwekkende beelden en gemanipuleerde beelden. Hij neemt op een interessante wijze de lezer mee op zijn reis door de geschiedenis van de schilder- en tekenkunst. Al in de 16e eeuw werden er gezichten geschilderd in een bergachtig landschap. Beroemd geworden zijn de omkeerschilderijen van Giuseppe Archimboldo of de omkeerspotprenten van veelal onbekende kunstenaars.

De auteur refereert aan het bekende verschijnsel van de inktvlekken van Justinus Kerner, zijn Kleksografieën. Later werden deze inktvlekken en vele bewerkingen ervan bekend door de Zwitserse psycholoog Hermann Rorschach. Natuurlijk beschrijft Gamboni de grote invloed van Salvador Dali op het schilderen van vreemde optische verschijnselen.

Hij eindigt zijn boek met een verrassende woordomkering, een uitgebreide referentielijst en een ruim opgezette trefwoordenregister. Het geheel is een zeer waardevol kunstboek geworden met een hoog gehalte aan informatie en achtergronden over vreemde verschijnselen in de kunst. Een gedegen leer- en referentieboek dat uitermate geschikt is voor studenten aan de kunstacademie.

ISBN 1 86189 113 X, “Potential Images”, Dario Gamboni, Reaktion Books, 2002, 304 pagina’s.