Franse wiskundigen vormen het genootschap Bourbaki

In 1935 werd er wel een zeer bijzondere studiegroep opgericht door een handvol jonge voornamelijk Franse wiskundigen. Zij beschreven een hernieuwde visie op de klassieke wiskunde en gaven de groep de naam Bourbaki.

Bourbaki - Een geheim wiskundig genootschap

Het is een verzonnen naam, waaronder de leden van de groep hun werk konden publiceren. Toch is die naam niet helemaal verzonnen. Het is de familienaam van een Franse generaal en wel van Charles Bourbaki (1816-1897). Het pseudoniem dat de groep briljante en leergierige wiskundigen heeft gekozen, vindt zijn oorsprong in de geschiedenis van de studenten van de “École normale supérieure” en hun studentenrituelen. Het is heel interessant te lezen in dit bijzonder samengestelde en helder geschreven boek hoe de sage van een naam zich in de loop der jaren verder heeft ontwikkeld. Er zijn geen revolutionaire theorieën uitgevonden of grandioze stellingen bewezen door de groep of de individuele leden ervan.

Wat de groep wel heeft bijgedragen is een vernieuwde visie op de wiskunde, dat het beeld van de wiskunde veranderde tussen 1950 en 1970. De wiskundige André Weil fungeert vanaf het ontstaan van de groep als de centrale figuur binnen Bourbaki en ontwikkelde zich als een vooraanstaande wiskundige en ontving onderscheidingen voor zijn werk. Ook zijn vrienden van het eerste uur, zoals Henri Cartan en Claude Chevalley, werden internationaal bekend voor hun vele wiskundige inspanningen in wetenschap en onderzoek. Bourbaki is min of meer bewust gebouwd op een soort folklore en een cultus die waarde hecht aan de geheimhouding waarmee de groep zich omgeeft. De missie van Bourbaki is overigens niet voltooid, en zal dat blijven. De auteur geeft op aangename wijze een beeld van de schaduwzijden en stralende lichtpunten uit de actieve perioden van de jonge en knappe wiskundige dwarsliggers.

De verhandelingen van de groep werden gepubliceerd onder de naam N. Bourbaki en later zelfs onder Nicolas Bourbaki. Het is uiterst plezierig te lezen hoe dit alles is ontstaan en in stand werd gehouden over een lange periode met zelfs een vereniging van medewerkers van Nicolas Bourbaki. De auteur geeft een historisch beeld over de ontwikkelingen in de wiskunde. In de elfde eeuw kreeg de Arabische wiskunde voet aan de grond in het westen. Met name door de werkzaamheden van de Italiaanse wiskundige Leonardo van Pisa, ook wel Fibonacci genoemd (circa 1170-1240), werden de Arabische cijfers in Europa geïntroduceerd. Beroemd is hij geworden door zijn “rij van Fibonacci”. De Europese wiskunde beleefde in de 16e eeuw de grote doorbraak. De nalatenschap van Bourbaki bestaat uit een monumentale wiskundige verhandeling van zevenduizend pagina’s. De inhoud van dit inspirerende en helder geschreven boek moet zeker een plaatsje krijgen in de boekenverzameling van de wiskundige met interesse voor de achter- gronden van de moderne wiskunde.

ISBN 978-90-8571-188-9, “Bourbaki - Een geheim wiskundig genootschap”, Maurice Mashaal, Veen Magazines, 2009, 160 pagina’s.

Afb. De 'rij van Fibonacci' op een postzegel.