Gebruik van spiegelbeelden in kunst en gezondheidszorg

In de expositie “Mirror Images - In Art and Medicine” maken bezoekers kennis met kunstwerken, kunstobjecten, wetenschappelijke experimenten en instrumenten en curiositeiten, die op een of andere wijze een relatie hebben met spiegels, reflecterende oppervlakken, foto’s, bewegende beelden en optische illusies. Kunstenaars en neurowetenschappers laten met hun creatieve uitingen, respectievelijke specifieke middelen binnen de eigen discipline zien hoe wij kijken in de ruimte en wij ons lichaam waarnemen, wat in de fysiologie een proprioceptieve visuele waarneming wordt genoemd.

Berliner Medizinhistorisches Museum der Charité

Proprioceptie (zelfwaarneming) is de kunst van een organisme om de uiterlijkheden van het eigen lichaam waar te nemen. Anderen zien ons onmiddellijk, maar als wij ons zelf willen zien zullen we in de spiegel moeten kijken of zogenoemde selfies daarvoor gebruiken. In de gezondheidszorg worden spiegels gebruikt bij therapeutische activiteiten na onder andere amputaties en het bestrijden van fantoompijnen. In de oogheelkunde wordt gebruik gemaakt van de oogspiegel en de omkeerbril bij visuele experimenten. De samenstellers van de expositie in Berlijn (tot en met 3 april 2016) hebben gezorgd voor een verrassende variatie aan voorbeelden waarin de spiegel zorgt voor een nieuwe fascinerende virtuele wereld.

Soms speelt het fenomeen van de optische illusie een begoochelde rol, zoals bij werk van René Magritte en Maurits C. Escher. In de helm van de astronaut op de maan spiegelt de omgeving waarin hij zich bevindt. Zelfs spiegelingen in de etalageruit zorgen voor onverwachte situaties. Voor observaties dienen spiegelende oppervlakken als bron voor stiekeme waarnemingen. Spiegels kunnen ook zorgen voor bundeling van de energie van zonnestraling. In de holografie maken we gebruik van halfdoorlatende spiegels.

Veel succes in exposities hebben de lachspiegels en holle en bolle spiegels. Spiegels geven ook ruimtelijke effecten. Uit de veelheid van toepassingen van spiegels of spiegelende oppervlakken noemen we het spiegelschrift, de spiegels voor het kijken naar anamorfosen, de achteruitkijk spiegel, periscoop en het spiegellabyrint. Er is veel variëteit te zien in de expositie, die mede tot stand kwam door een initiatief van de Schering Stichting uit Berlijn. De spiegel is een geweldige inspiratiebron en een bindende factor tussen cultuur, wetenschap, techniek, mens, maatschappij en kunst. Voor verzamelaars van postzegels een geweldig uitdagend themagebied.

Berliner Medizinhistorisches Museum der Charité, Charitéplatz 1, D-10117 Berlijn, www.bmm-charite.de.