Het licht van de zee inspireerde Ensor

In de jubileumexpositie “Ensor en de avant-gardes aan zee” toonde het jarige museum PMMK, het Museum voor Moderne Kunst-aan-zee te Oostende, meer dan 35 originele werken van James Ensor (1860-1949) in de directe omgeving van kunstwerken van vele andere kunstenaars en tijdgenoten. Het PMMK vond dertig jaar geleden een definitieve huisvesting in Oostende en heeft heel wat activiteiten ontplooid.

Ensor en de avant-gardes aan zee

De expositie ter gelegenheid van de 20e verjaardag was ook nu weer een bekroning op een reeks van meer dan 180 exposities en evenementen in het PMMK en daarbuiten. Meerdere kunstenaars werden bij hun ontwerpen aangetrokken door het noorderlicht en de zee. Ook voor James Ensor was de zee het begin- en het eindpunt van zijn visie op de wereld. Ze was een spiegel van licht die hem zo inspireerde.

Het licht van de zee zette hem ertoe aan de meest gevarieerde tonen en tinten te gebruiken. Het souvenirwinkeltje van zijn ouders en zijn tante vol schelpen, maskers en chinoiserieën maakten de meest groteske fantasieën in hem wakker en inspireerden hem in de richting van gemaskeerde en bijtende spot. Meerdere prenten en schilderijen van Ensor geven daar uiting aan.

In de expositie plaatsten de samenstellers 35 topwerken in het middelpunt. Dit werk van Ensor wordt omringd door zo’n 270 werken van kunstenaars die ook een leidende rol hebben gespeeld in de evolutie van de kunst, van realisme tot surrealisme en expressionisme naar het kleurige werk van de Cobra-groep. Op een unieke wijze geeft het museum de kijker een beeld van de avant-garde van de realiteit en het licht, de droom en de emotie, de kleur en de expressie.

De Belgische kunstschilder Jos de Mey (1928-2007) was een groot bewonderaar van James Ensor. Op meerdere schilderijen van Jos de Mey is zijn bewondering voor het werk van Ensor te zien. "Magritte en Ensor in Bruegel travestie hebben de Siréne een poets gebakken", Collectie Optische Fenomenen.

Het absolute hoogtepunt van de Ensor-tentoonstelling voor zowel bezoekers als voor de samenstellers was de aanwezigheid van het tapijtontwerp dat Ensor in 1929-1930 op ware grootte maakte van zijn cruciale werk “De Intocht van Christus te Brussel”. Dit werk is voor het eerst in België voor de expositie in het PMMK. Bij deze topexpositie verscheen een prachtig uitgevoerde kunstcatalogus met enkele boeiende artikelen over het bruisende, progressieve, subversieve, geknelde en gekwelde leven van één van Belgisch beroemdste schilders.

Naast de illustraties bij de artikelen bevat het boek van alle kunstwerken in de expositie mooie reproducties en bijbehorende beschrijvingen. Het boek is thematisch ingedeeld door “Realiteit en Licht”, “Droom en Emotie” en “Kleur en Expressie”. Bezoekers en lezers maken kennis met het werk van onder andere Paul Delvaux, Félicien Rops, Jan Toorop, René Magritte, Emil Nolde, Léon Spilliaert, Constant Permeke en Kees van Dongen. Ook Jean Tinguely koesterde interesse voor Ensor en zijn maskerades. Het werk “Avantgarde” van Tinguely, dat eveneens als een hommage aan Ensor kan worden gezien, gaf de expositie tot en met 25 februari 2007 een grappige noot.

ISBN 90 6153 691 X, “Ensor en de avant-gardes aan zee”, Willy van den Bussche, Mercatorfonds, 2006, 255 pagina’s.