Lichtkunst door het gebruik van kunstlicht

Ter gelegenheid van de zeer omvangrijke expositie “Lichtkunst aus Kunstlicht” in het ZKM/Museum voor nieuwe kunst in Karlsruhe (D) verscheen bij Hatje Cantz Verlag één van de mooiste documenten over het gebruik van kunstlicht voor het ontwerpen van lichtkunst, lichtobjecten en lichtsculpturen en het spel met licht en kleur. Door de enorme omvang van dit indrukwekkende document in boekvorm en de gedetailleerdheid is een kunstboek ontstaan van een onschatbare waarde.

Lichtkunst aus Kunstlicht

Alle denkbare vormen van kunst waarin licht en kleur een rol spelen zijn in deze referentiebron opgenomen en beschreven. Door de veelzijdige behandeling van het thema dient het boek zeker als voorbeeld en inspiratiebron voor de vele bestaande, aankomende en nieuwe lichtkunstenaars. De teksten zijn tweetalig D/E geschreven. Meer dan twintig vooraanstaande auteurs geven hun visie, ervaringen en kijk op de ontwikkelingen en waarderingen voor een specifieke stroming in de moderne kunst en wel die van de kunst waarin het licht, optica en kleur een hoofdrol heeft.

Veelal zijn in de kunstuitingen kinetische en optische verschijnselen te ontdekken en te beleven. Kunstenaars ontwerpen hun werken met eenvoudig licht zonder enige franje. Andere kunstenaars werken met hologrammen en neonverlichting om de kijker te imponeren. Soms is een enkel lichtbronnetje genoeg om als kunstwerk te worden opgenomen in een expositie en in andere werken beweegt zo letterlijk alles in een uitbundige straling van licht, kleur en zelfs muziek. In een uitgebreid voorwoord beschrijven de beide auteurs het licht als een medium voor de kunst en brengen een poëtische ode aan de komst van het kunstlicht.

Een ware revolutie werd ontketend door de eerste gloeilamp en de zon werd feestelijk overwonnen.
Licht is niet alleen voor Albert Einstein, maar voor alle mensen een fascinerend en raadselachtig fenomeen gebleven. Bij het begin van de 20e eeuw ontwikkelde men technische mogelijkheden om een droom uit de 19e eeuw over de synesthesie echt te laten uitkomen. Door wisselwerking tussen de zintuigen oog en oor, respectievelijk de onderscheidenlijke kunsten als schilderkunst en muziek, kreeg de omzetting van muziektonen in kleuren een bijzondere betekenis.

Kleur, muziek en schilderkunst hoorden vanaf dat moment bij elkaar en ontstonden er met grote regelmaat kunstwerken met combinaties van visuele en akoestische vormen en projecten. De beschrijvingen zijn regelmatig afgewisseld met kleurige reproducties van kunstwerken van onder andere Joseph Beuys, Heimo Zobernig, Yaacov Agam en Kasimir Malewitsch. Het zeer mooie boekwerk bevat voorts artikelen over “De ontwikkeling van de lichtkunst”, “De elektrische apotheose”, “De geschiedenis over de schijnwerper”, “Kleurmuziek en de abstracte film”, “De kinetische lichtkunst”, “De ontwikkeling van het elektrische licht”, “Diffractieve optica” en “Licht als metafoor - Kunst met neon”.

In het artikel over het licht als een fysisch verschijnsel schrijft de auteur over het licht als een elektromagnetische golf met een transversaal karakter en een voortplantingssnelheid van bijna 300.000 meter per seconde. Licht is gelijktijdig een stroom van zogenoemde fotonen. De auteur bespreekt de relaties tussen kleur en waarneming en materie, het geordend licht dat ontstaat in een laser en het maken van het kunstmatige kristal opaal. Tussen de artikelen door krijgt de lezer een beeld van de onschatbare hoeveelheid aan lichtkunstwerken. Dit fantastische boek hoort thuis in elke bibliotheek van scholen, universiteiten en instituten, die opleidingen verzorgen waarin kunst en licht een rol spelen. Ook architecten en ontwerpers van binnen- en buitenruimten vinden hun inspiratie in dit document.

ISBN 978 3 7757 1774 8, “Lichtkunst aus Kunstlicht”, Peter Weibel en Gregor Jansen, Hatje Cantz Verlag, 2006, 717 pagina’s.

Afb. Lichtkunst van Carsten Höller, Y, 2003. Uit: Lichtkunst aus Kunstlicht, Hatje Cantz Verlag.