Representaties van beelden als filosofische beschouwing

De mens is ooit begonnen met het tekenen van figuren. Zoals wij heden weten uit de resultaten van historische beschouwingen en onderzoekingen waren de afbeeldingen van heel lang geleden primitief vormgegeven door één iemand of verdeeld over de tijd door meerdere personen. De Britse filosoof Richard Arthur Wollheim (1923-2003) suggereert in zijn beschouwingen, die weergegeven zijn in het nieuwe boek “Wollheim, Wittgenstein, and Pictorial Representation”, dat hij denkt te weten hoe de tekeningen van toen tot stand zijn gekomen.

Wollheim, Wittgenstein, and Pictorial Representation

De representatie van een figuur of een afbeelding staat centraal in de leer van de esthetica en kunstfilosofie. Wat is een afbeelding? Hoe vertegenwoordigen afbeeldingen dingen? Meerdere vooraan-staande wetenschappers en filosofen geven hun resultaten weer uit onderzoeken naar de inhoud van het proces van zien, waarnemen, construeren, vergelijken en herkennen van beeldvormende figuren en situaties. Zij kijken vooral naar de filosofische benadering van de kern van beeldvorming, zoals Richard Wollheim dat in zijn verhandelingen aangeeft.

Wollheim heeft bij zijn beschouwingen gebruik gemaakt van een aantal specifieke benaderingen van het ontstaan van afbeeldingen door Oostenrijks-Britse filosoof Ludwig Josef Johann Wittgenstein (1889-1951). Beide filosofen hebben in de 20e eeuw als wetenschapper interessante benaderingen beschreven hoe wij kijken naar figuren en hoe wij de beeldprikkels construeren tot herkenbare beelden. Bij het aandachtig kijken naar bijvoorbeeld een passerend wolkendek kunnen we met enige fantasie allerlei herkenbare figuren ontdekken.

We zien bijvoorbeeld een wolk als een konijn, maar we kunnen ook een konijn in de wolken zien. “Seeing-in” is een fantasierijke en perceptuele waarneming van het soort van de leerlingen van Leonardo, toen hij ze vertelde wat zij als scène konden zien in de barsten van het pleisterwerk op de muur. De inhoud van het boek is ontstaan door een bundeling van de voordrachten tijdens een gehouden conferentie over het werk van Wittgenstein en Wollheim en de specifieke verschillen tussen seeing-as en seeing-in. Het voorbeeld van het konijn in de wolken is slechts één van de pictorale benaderingen bij zien, waarnemen en herkennen.

Ook de metafoor van een figuur en achtergrond en de relatie tot het begrip twee- of meervoudigheid en het belang in de beeldende kunst van emotie en de verbeelding zijn herkenbaar uitgewerkt. Voor liefhebbers en wetenschappers met gewone of professionele interesse voor visuele en optische illusies en de filosofische betekenis ervan in het systeem van zien en waarnemen valt er veel te leren uit de bijdragen van de invloedrijke filosofen. De lezers maken onder andere kennis met de populaire afbeelding “eend-konijn”, “het beeld van de jonge vrouw - oude vrouw” en “de driehoek van Kanizsa”. Voor beide filosofen geldt de filosofische benaderingen van Da Vinci als een belangrijke basis voor hun verhandelingen. De aparte bijdragen sluiten af met een literatuurlijst en het boek met een trefwoordenregister.

ISBN 978-1-138-12346-5
“Wollheim, Wittgenstein, and Pictorial Representation”, Gary Kemp en Gabriele M. Mras, Routledge Publishers, 2016, 307 pagina’s