Dubbelzinnige figuren zijn leuke beeldraadsels

Het kijken naar dubbelzinnige figuren is een bijzondere ervaring. Zie ik werkelijk wat ik ogenschijnlijk waarneem of wordt ik visueel bedrogen? Deze beeldvorm van optisch bedrog wordt veel gewaardeerd en maakt kijkers enthousiast voor visuele en optische fenomenen. Zelfs de titelzijde is een spectaculaire en wonderlijke illusie, waarin een beweging ontstaat die in werkelijkheid alleen wordt veroorzaakt door ons onvolkomen werkende waarnemingssysteem.

Optische Illusionen: Schauen, erkennen, staunen

De Duitstalige uitgave verscheen eerder in een uitgebreidere Engelse versie en is eveneens gewijd aan de herdenking van de Belgische schilder Jos de Mey, die zich specialiseerde op het ontwerpen van onmogelijke bouwkundige constructies in een Vlaams landschap. Vier afbeeldingen van zijn kunstwerken zijn opgenomen in dit nieuwe kunstboek met het wonderlijke werk van Rob Gonsalves en Scott Kim.

In een uitgebreide inleiding schrijven de auteurs over het begin van optische bedrog. Daarbij gaan zij duizenden jaren terug in de tijd met illusionistische verschijnselen op munten en in de Griekse architectuur. In de beeldende kunst wordt voor het eerst op grotere schaal geëxperimenteerd in de 15e eeuw met de kunst van de anamorfose en in de 16e eeuw met associatieve figuren door Giuseppe Arcimboldo. Het bedrog is ook sterk ontwikkeld in de vorm van het bekende trompe-l’oeil. Natuurlijk is het bekend dat veel psychologen daarna een grote reeks aan klassieke optische illusies hebben ontwikkeld.

Diverse kunstenaars hebben diverse vormen van de klassieke optische illusies meegenomen in hun ontwerpen voor kunstwerken. Het oneindige trok vooral M.C. Escher aan. Veel werken van hem hebben als basis het oneindige en het spel van limieten en vlakverdelingen. Over het leven en ontstaan van het werk van Escher schreven de auteurs zelfs een uitgebreidere bijdrage in de inleiding. De auteurs geven voorbeelden van dubbelzinnige voorstellingen, optische illusies, omkeerfiguren en onmogelijke figuren. Ook zijn er zoekplaatjes van Judy Larson en straattekeningen van Manfred Stader.

Uit Nederland droegen twee kunstenaars bij aan de boeiende inhoud van het boek en wel Hans de Koning en Monika Buch en uit Zwitserland door Sandro Del-Prete. De inhoud van dit kunstboek inspireert de liefhebbers van optische illusies en geeft kunstenaars voorbeelden van mooi werk.

ISBN 978-3-8094-3027-8, “Optische Illusionen”, Brad Honeycutt en Terry Stickels, Bassermann Verlag, 2012, 160 pagina’s