Abstracte kunst als basis voor nieuwe zakelijkheid

In het museum Kunsthaus Zürich vindt tot en met 9 september 2018 een tentoonstelling met de titel “Visionäre Sachlichkeit” plaats. Centraal plaatst het museum daarin werken van internationaal bekende kunstenaars als René Magritte, Henri Rousseau en Adolf Dietrich. Alle werken behoren tot de collectie van het museum. Het geheel is aangevuld met andere kunstwerken in een vergelijkbare kunstvorm uit eigen collecties van het kunstmuseum in Zürich.

Magritte - Dietrich - Rousseau. Visionäre Sachlichkeit

De ontwikkeling van de abstracte kunst heeft een centrale plaats in de moderne kunst verworven. Ook kunstenaars, die geïnspireerd werden door deze vernieuwende stijl, droegen bij aan de verschuiving in de moderne kunst. In de tentoonstelling tonen de samenstellers aan de hand van werken van drie erkende meesters van de nieuwe richting. De meeste van deze werken worden zelden getoond.

Voor deze speciale tentoonstelling werd echter een uitzondering gemaakt. Aan het einde van de 19e eeuw legde kunstenaar Félix Vallotton het ouderwetse dagelijkse leven met een geweldige precisie, breekbaarheid en scherpte vast. In dezelfde periode schildert een autodidact van naïeve kunst Henri Rousseau op zuivere wijze zijn beeld van een visionaire verbeelding. Ook van andere kunstenaars met de stijl van naïeve kunst, zoals André Bauchant, Camille Bombois, Élie Lascaux en Louis Vivin is het werk te bewonderen.

Na de periode van de eerste wereldoorlog kwam het op een realistische wijze schilderen van het zichtbare in een stroomversnelling en kreeg daardoor de zogenoemde nieuwe zakelijkheid in de kunst meer en meer ruimte voor een eigen ontwikkeling. Door een stroomversnelling heeft de stroming van de nieuwe zakelijkheid zeker bij gedragen aan de komst van het surrealisme (met vertegenwoordigers René Magritte en Salvador Dalí). Abstracte kunst neemt in een bepaalde context en in een bepaalde mate afstand van de werkelijkheid. Daardoor wordt er een beroep gedaan op de verbeelding van de waarnemer.

Portrait de Monsieur X (Pierre Loti), Henri Rousseau, 1906, olieverf op doek, 61 x 50 cm, Kunsthaus Zürich, 1940. Voorbeelden van vertegenwoordigers van het surrealisme staan regelmatig centraal op speciaal daarvoor ontworpen postzegels.

De werkelijkheid is als het ware geabstraheerd. Abstracte kunst prikkelt de fantasie en doet een beroep op onze verbeeldingskracht. De compacte catalogus bij de tentoonstelling bespreekt het decoratieve, holistische en surreale karakter van rond 50 werken, die tevens afgedrukt zijn in deze uitgave. In een fors uitgevallen hoofdartikel geeft auteur Philippe Büttner een beschrijving van de interessante ontwikkelingen in de kunst en binnen het oeuvre van de betreffende kunstenaars door de biografieën. De surrealistische stroming is ruim aanwezig.

ISBN 978-3-85881-597-2, “Magritte - Dietrich - Rousseau. Visio-näre Sachlichkeit”, Philippe Büttner, e.a., Verlag Scheidegger & Spiess, 2018, 96 pagina’s.

Kunsthaus Zürich, Heimplatz 1, CH-8001 Zürich, www.kunsthaus.ch.