In Eise Eisinga Planetarium werkend model zonnestelsel

Aan het plafond van de woonkamer in een historisch grachtenhuis in Franeker is het oudste nog werkende planetarium ter wereld te bewonderen. Dit nauwkeurig bewegend model van het zonnestelsel werd tussen 1774 en 1781 gebouwd door de Friese wolkammer Eise Eisinga. De bouw ervan werd alshetware spontaan gerealiseerd naar aanleiding van de voorspelling over het einde der tijden in het jaar 1774.

Koninklijke Eise Eisinga Planetarium

Daarbij kwam zijn kennis over de sterrenkunde en wiskunde goed van pas en kon hij snel inspelen op de onrustige situatie die was ontstaan door die voorspelling. Hij had immers alle kennis in huis om in zijn woonkamer een model van het zonnestelsel te bouwen. Hiermee wilde hij laten zien dat er geen reden was tot paniek. Om het zonnestelsel een plek in zijn woonkamer te geven, moest Eise Eisinga de werkelijkheid één biljoen keer verkleinen. In het pand krijgt de bezoeker ook een beeld van zijn beroep als wolkammer. Wiskunde en sterrenkunde waren slechts zijn hobby.

Door zelfstudie schreef hij al op 15-jarige leeftijd een wiskundeboek. Twee jaar later rondde hij een sterrenkundeboek af. Tot op de dag van vandaag toont het Planetarium de actuele stand van de planeten. De planeten van het Planetarium bewegen namelijk in dezelfde tijd rond de zon als de echte planeten. Mercurius bijvoorbeeld in 88 dagen, de aarde in een jaar en Saturnus in meer dan 29 jaar.

Een meertalige geïllustreerde folder (li) beschrijft de belangrijkste feiten over het Planetarium, de locatie en de openingstijden; voor het onderwijs is een gids (re) beschikbaar met een overzicht van het complete educatieve aanbod.

Het planetarium loopt door een indrukwekkend raderwerk van houten hoepels en schijven, met wel tienduizend handgesmede spijkers als tanden. Een slingerklok en negen gewichten drijven dit gehele mechanisme aan. Het Eise Eisinga Planetarium is tevens een museum met een uitgebreide verzameling van historische astronomische instrumenten. In de filmzaal worden doorlopend documentaires vertoond. Er is een museumwinkel en een gezellig Planetariumcafé. Bezoek het Eise Eisinga Planetarium en geniet van dit historische erfgoed.

Koninklijk Eise Eisinga Planetarium, Eise Eisingastraat 3, 8801 KE Franeker, W www.planetarium-friesland.nl.