Meerdere manieren van waarnemen

In het compacte studieboek en referentiebron “Ways of seeing” geven de auteurs vele theoretische en praktische achtergronden over de visuele waarneming van de mens. Zij kunnen een grote hoeveelheid dingen waarnemen. Het boek geeft het resultaat weer van een samenwerking tussen een filosoof en een cognitieve neurowetenschapper. Het wetenschappelijke onderzoek van een lange periode van 40 jaar door cognitieve neurowetenschappers heeft veel kennis opgeleverd over het functioneren van onze hersenen en in het bijzonder van ons visuele systeem.

Ways of seeing

Het boek geeft op een duidelijke en begrijpelijke wijze de resultaten uit deze onderzoeken weer en geeft onder andere antwoord op vragen als: “Wat is de betekenis van zien?”, “Hoe geven visuele ervaringen een beeld over de omgeving?”, “Welke relatie bestaat er tussen de visuele perceptie en de herinnering?” en “Wat is de rol van de herkenning bij het zien van nieuwe objecten?” Het boek beschrijft ook de beperkingen van ons visuele systeem en de nieuw verworven kennis over dit optische verschijnsel.

In vier hoofdstukken is de behandeling van de onderwerpen verdeeld. Een uitgebreide introductie gaat aan de theoretische beschouwingen een praktische benaderingen vooraf. In het eerste hoofdstuk bespreken de auteurs de eigenschappen van het proces van zien, te weten het waarnemen, verwerken en reageren. De tweedelige opbouw van het visuele proces is uitvoerig beschreven in hoofdstuk twee. Daarbij spelen neurale mechanismen een sturende rol in de transformatie van beelden.

Interessant is het resultaat van proefnemingen bij proefpersonen met een verstoring in het waarnemen bij het verwerken en reproduceren van de getoonde beelden. Ook de varianten in beleving bij personen bij het waarnemen van optische illusies volgens Tichener, Ponzo en Müller-Lyer zijn verrassend te noemen. In het derde hoofdstuk worden onder andere de objectieve en subjectieve aspecten van de visuele perceptie behandeld. Daarbij is er tevens aandacht voor het aanvullen en interpreteren van figuren en objecten volgens Necker en Kanizsa. De auteurs geven antwoord op de vraag “Is waarneming geloven?”.

Het vierde hoofdstuk gaat uitgebreid in op het waarnemen van beweging, concentraties en snel wisselende scène’s en de bevindingen bij proefpersonen geven veel aanleiding tot experimenteren en verder onderzoek naar het functioneren van neurale netwerken in onze hersenen. Het zeer gedegen studieboek voor studenten en wetenschappers in de vakgebieden psychologie, fysiologie, filosofie, visuele perceptie en optica sluit af met een overzicht van aanvullende literatuur en een register met trefwoorden.

ISBN 0 19 850921 9, “Ways of seeing”, Pierre Jacob en Marc Jeannerod, Oxford University Press, 2003, 287 pagina’s.