Brein kiest telkens tussen een illusie en werkelijkheid

Het waarnemen van de realiteit is slechts een visuele illusie, veroorzaakt door ons brein en de neurale structuur ervan. Wat is eigenlijk de visuele werkelijkheid? De vraag op zich is één van belangrijkste en spannendste vragen in meerdere disciplines van de wetenschap en zeker ook in de neurowetenschap. In de neurowetenschap wordt interdisciplinair met natuurkundige, biochemische en psychologische methoden de principes van waarnemingsprocessen onderzocht, beginnend bij het zintuig zelf via de neuronale verwerkingsprocessen naar het realiseren van een bewuste waarneming.

Alles Einbildung!

Om de vraag zo nauwkeurig mogelijk te beantwoorden worden onderdelen uit de neurowetenschap aangevuld met pas verworven kennis uit de moderne geesteswetenschap. Op aanschouwelijke wijze toont de hersenonderzoeker Heiko Luhmann hoe ons brein opgebouwd is, wat onze visuele waarneming beïnvloedt en hoe men neurobiologische functies in de toekomst kan toepassen. In het beantwoorden van de gestelde vraag en eventueel ook vele andere eerder gestelde vragen moeten we het eigen brein onderzoeken en begrijpen en kunnen we daarbij naast technologische hulpmiddelen alleen op onze eigen ervaringen en op opgeslagen kennis in ons eigen brein vertrouwen.

“Is dat mogelijk?”, vraagt de auteur zich af. Na het lezen van dit boek en verwerken van alle informatie komt de lezer zeker tot de conclusie dat er inmiddels al heel veel bekend is over de fascinerende werking van ons brein bij de waarnemingen. In de inleiding bespreekt de auteur welke zes vragen zullen worden beantwoord. De inhoud van het boek zal lezers informeren, nieuwsgierig maken en aanzetten om ook zelf antwoorden te vinden in boeken, brochures, documenten en internet. Voor de behandeling van het onderwerp koos de auteur voor een indeling in zes samenhangende hoofdstukken, voor een uitgebreide toelichting op de behandelde begrippen en feiten, een verklarend woordenboek, een literatuurlijst en trefwoordenlijst.

Als onderzoeker naar de structuur van het centrale zenuwstelsel ontving de Spaanse wetenschapper Santiago Ramón y Cajal tezamen met een collega, de Italiaanse wetenschapper Camillo Golgi, in 1906 de prestieuze Nobelprijs voor Geneeskunde of Fysiologie.

Ook wordt de lezer geïnformeerd over interessante internetadressen met een schat aan gegevens, onderzoeksresultaten, organisaties, video’s en vaktijdschriften. In het eerste hoofdstuk bespreekt de auteur de bouw en het functioneren van het brein en beschrijft de geweldige invloed van de komst van de microscoop op onze kennis. Met de ontwikkeling van een elektronenmicroscoop in de 50-er jaren van de vorige eeuw werd er nog meer zichtbaar, zoals synapsen. In het tweede hoofdstuk wordt het visuele systeem besproken binnen het gebiedje van zichbaar licht in het elektromagnetische spectrum, komt het fenomeen van de visuele illusie aan de orde en is de blinde vlek behandeld.

In hoofdstuk drie staat de thalamus, als deur tot bewustzijn, centraal. Het vierde hoofdstuk bespreekt het verschijnsel van het veranderen en het variëren van de werkelijkheid in het brein, hallucinaties, meditatie, anesthesie en synesthesie. Het vijfde hoofdstuk gaat over verstoringen in de werkelijkheid door oogafwijkingen of aandoeningen in onze hersenen. In het laatste hoofdstuk krijgen lezers een beeld over de stand van zaken in het wetenschappelijk onderzoek.

ISBN 978-3-534-26729-3, “Alles Einbildung!”, Heiko Luhmann, WBG - Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2015, 200 pagina’s.