De historische ontwikkeling van astronomische klokken (2)

In de vroegmoderne tijd behoorden astronomische tafelklokken tot de meest complexe en ook duurste objecten die werden ontworpen en vervaardigd in de Zuid-Duitse handwerkcentra zoals in Augsburg en in Neurenberg. Zoveel als de talrijke informaties over verschillende tijdsystemen, de standen van de zon, de maan en aan de hemel verschijnende dierenriemen en nog veel meer indruk maken is een centraal ontwerpprincipe van tafelklokken net zo verrassend.

Turm, Spiegel, Buch. Astronomische Tischuhren

Het resultaat van de uitgebreide studie laat ook zien hoe horlogemakers formele strategieën ontwikkelden om hun virtuositeit in vakmanschap en eruditie te demonstreren. Astronomische tafelklokken, die waren voorzien van kasten in de vorm van torens, spiegels of boeken, kregen de symbolische betekenis van deze artefacten als technische wonderen, beelden van de kosmos en een “verzamelbox” voor hemelse kennis. Van de uitvinding van de veeraandrijving tot de introductie van het slingeruurwerk biedt de studie tal van inzichten in de praktijk en het onderwijs van techniek, kunst en wetenschap.

Na een persoonlijke inleiding van de auteur start het boek met een overzicht van de titels van de zes hoofdstukken, zoals “Making of - kennishorizonten van Zuid-Duitse horlogemakers”, “Wonderen van technologie - tafelklokken en architectuur”, “De spiegelklok - klokkenmaker als schilder van de lucht” en “Goddelijke signalen? Tafel- en halsklokken in boekvorm”. De hoofdstukken zijn weer onderverdeeld in interessante subonderwerpen, als “Meesterwerken van ingenieurskunst” en ”De wetenschap van meten is weten”. Vele illustraties maken het boek extra aantrekkelijk. Bovendien is er een zeer uitgebreid literatuuroverzicht en een gedeelte met prachtige kleurenillustraties.

Augsburg, Spiegelklok van voor 1573, behuizing is van verguld brons; het rechter plaatje toont de achterzijde; Kunsthistorisch Museum in Wenen.

ISBN 978-3-11-049688-8, “Turm, Spiegel, Buch. Astronomische Tischuhren”, Susanne Thürigen, Verlag Walter de Gruyter, 2022, 372 pagina’s, € 59,95.