Historische relaties tussen perspectief en waarnemen

Het studie- en referentieboek “Studies on Binocular Vision” beschrijft met een grote diversiteit aan artikelen en benaderingen van de vorming en ontwikkelingen van de historische relaties tussen samenhangende aspecten als zien, waarnemen, herkennen en perspectief in een interessante periode van de klassieke oudheid. Bijzondere aandacht is er voor het magische erfgoed van de Arabische geleerde Ibn al-Haytham en de verhandelingen in de theorie over zien en waarnemen en de vele antieke figuren.

Studies on Binocular Vision

De auteur behandelt de kennis, ervaringen en bevindingen over de genoemde aspecten en vooral het binoculair zien in een periode tussen de 13e eeuw en 17e eeuw. Met het binoculaire gezichtsvermogen en gelijktijdig met beide ogen zien vatten we samen met alle motorische en sensorische aspecten om diepte te zien, de afstand en afmetingen van objecten en situaties in te schatten, te beoordelen om uiteindelijk te kunnen herkennen.

Zij beschrijft tevens hoe het binoculaire zien centraal stond in de wetenschap van de fysiologie van het visuele waarnemen en hoe de geleerden van toen daarmee omgingen. In de Middeleeuwen en de Renaissance vormden de aspecten van het “Perspectief” (het Latijnse woord voor het zien) telkens de basis voor het onderzoeken van de achtergronden en het functioneren van het systeem van onze visuele waarneming. In die periode werden de basisbegrippen van de fysische en geometrische optica opgenomen in het vakgebied van de natuurkunde.

Door deze afsplitsing werd de combinatie van zien en waarnemen gezien als de som van psychologische en fysiologische mechanismen in relatie tot de werking van het oog en werd het begrip perspectief als een wiskundig verschijnsel gedefinieerd, ook genoemd als het lineair perspectief. De auteur laat zien hoe deze nieuwe verdeling, die voortvloeit uit de verspreiding van de wetenschappen in het klassieke Europa, eigenlijk een anachronisme blijkt te zijn als we bepaalde feiten uit de direct voorafgaande perioden beschouwen.

De Arabische geleerde Ibn al-Haytham droeg bij aan de verrijking van de kennis over het zien.

Het is overigens voor de lezers van betekenis om rekening te houden met de wijze waarop middeleeuwse geleerden het probleem omarmden - met inbegrip van alle facetten van het Latijnse woord “perspectiva” - bij het verkennen van de gebeurtenissen van deze periode. Dit studie- en informatieboek geeft een brede kijk op historische ontwikkelingen in de wetenschap van de psychologie en fysiologie van de visuele perceptie en richt zich met de inhoud op gebruik door filosofen en historici van de wetenschap en op degenen die functioneren in de geometrie, optica, oogheelkunde en architectuur. In haar uitgebreide inleiding over de opzet van het boek geeft de auteur een toelichting op de inhoud van de elf hoofdstukken.

Elk hoofdstuk start met een korte samenvatting van het te behandelen specifieke onderwerp. Het perspectief is behandeld in het eerste hoofdstuk. Daarna maakt de lezer kennis met vormen van het “valse” perspectief. Hoofdstukken 5 en 6 beschrijven het erfgoed van de geleerde Ibn al-Haytham. De volgende hoofdstukken beschrijven diverse constructies van het enkel en dubbel perspectief en het binoculair zien aan de hand van historische schilderijen van onder andere Bartolomeo Passerotti, Martino Bassi en Sébastien Le Clerc. In de uitgebreide bijlage zijn diverse perspectivische constructies besproken en aan een nader onderzoek onderworpen. Het zeer waardevolle studieboek sluit af met een namen- en trefwoordenregister en een zeer uitgebreid literatuuroverzicht.

ISBN 978-3-319-42720-1, “Studies on Binocular Vision”, Dominique Raynaud, Springer Verlag, 2016, 297 pagina’s.