Van een onschatbare waarde voor liefhebbers van illusies (2a)

In de nieuwe rubriek in OF bespreken wij boeken, brochures, tijdschriften en andere publicaties die voor de start van Optische Fenomenen al een rol speelden in het ver-spreiden van kennis, ervaring en informaties over optische en visuele illusies: (2). Hedendaagse psychologie: perceptie De brochure “Hedendaagse psychologie: perceptie” is een leer- en werkboek voor individueel gebruik en gebruik in groepen. De van oorsprong Amerikaanse uitgave is onderdeel van een pakket aan studieboekjes voor de studie Psychologie en is uitgegeven door Westinghouse Learning Corporation. Het studieboekje begint met de opmerking: “Tussen gewaarworden en kennen ligt de waarneming”.

Hedendaagse psychologie: perceptie

Een innerlijk organiserend proces zorgt voor een oordelijk verloop van onze visuele waarneming en herkenning van de verwerkte beelden in ons brein. Het geheel aan visuele waarnemingen noemen we visuele perceptie. Over het formuleren, verklaren en definiëren van het begrip perceptie bestaan meerdere benaderingen en meningen. Helder en uitdagend wordt een grote hoeveelheid begrippen en aspecten uit de wereld van de visuele perceptie behandeld, zoals de verschillen tussen stimulus, perceptie en gewaarworden, Gestaltpsychologie, verschillen tussen waarvoorstellingen, hallucinaties en illusies, de transaktionele perceptietheorie van Adelbert Ames, de kognitieve dissonantietheorie van Leon Festinger en voorbeelden van symbool/referent verwarring en andere onderwerpen.

Afb.1 Het Hermannrooster. Afb.2 De Neckerkubus-illusie. Afb.3 De spiraalillusie van Fraser.

In het eerste gedeelte behandelt de auteur het begrip stimuli en de relatie tussen stimulus, gewaarwording en perceptie. Ook de factoren die de selectie van stimuli bepalen zijn komen uitgebreid aan de orde. Onder de stimuli (prikkels) die een reactie kunnen veroorzaken vallen onder andere verandering, beweging, grootte, herhaling, intensiteit en set. Op de vraag of perceptie aangeboren of aangeleerd is, krijgen lezers een zeer interessante beschouwing om ook zelf daarover een oordeel te vormen.

Aan de orde komt ook de Gestalttheorie en de betekenis ervan voor de resultaten van het onderzoek naar de werking van ons visuele systeem en het reageren daarop van ons brein. De Gestaltpsychologen hebben onderzocht welke aangeboren eigenschappen de perceptie kunnen beïnvloeden. In de Gestalttheorie worden de volgende aspecten bij visuele waarneming van beelden en figuren onderscheiden: figuur-achter-grond, nabijheid, gelijkheid, voltooiing, gemeenschappelijke beweging, duidelijke figuur en kontinuering. (Wordt vervolgd).