Antoni van Leeuwenhoek is de ontdekker van het onzichtbare (3)

Van Leeuwenhoek was een vermogende man. Dit blijkt uit het vermogen dat zijn dochter twintig jaar na zijn dood naliet: 90 duizend gulden, maar het blijkt ook uit zijn aankoop in 1666 van een tuin buiten de stad en dat hij in 1681 beschikte over een paard. Op 26 augustus 1723 overleed Van Leeuwenhoek in zijn geboortestad, bijna 91 jaar oud. Volgens de verhalen dicteerde hij op zijn sterfbed een brief aan de Royal Society waarin hij het fladderen van zijn middenrif zo grondig beschreef dat de aandoening de “ziekte van Van Leeuwenhoek” wordt genoemd.

Onzichtbaar leven - Antoni van Leeuwenhoek

Hij werd op 31 augustus 1723 in de Oude Kerk te Delft begraven. De kerk is te bezoeken. Van Leeuwenhoek was een autodidact, die zonder enige natuurwetenschappelijke opleiding en zonder kennis van vreemde talen in een achtervertrek van de winkel de kunst van het observeren bestudeerde en in de praktijk bracht. Maar hij was ook een verbazingwekkende vakman die zichzelf glas leerde blazen, slijpen en polijsten.

Van Leeuwenhoek construeerde zijn microscoop op een andere wijze dan dat Hooke dat deed. Hij klemde namelijk één lens tussen twee metalen plaatjes, het te bestuderen onderwerp werd met schroeven vastgeklemd en zo in een positie geplaatst dat het scherp kon worden waargenomen. Hoe de vroegste microscopen tot stand kwamen is onduidelijk, maar aan het begin van de 17e eeuw kende de Republiek in Middelburg twee vermaarde lenzenmakers.

Hans Lippershey (1570-1619) en Sacharias Jansen (ca. 1585-1632) worden verbonden met de uitvinding van de telescoop en de microscoop. Hierdoor had de lakenhandelaar Van Leeuwenhoek de beschikking over lenzen en loepen voor de controle van stoffen. In 1648 kreeg hij voor het eerst een vergrootglas in de vorm van een loep voor de controle van zijn textiel. Het voortreffelijke studie- en referentieboek bevelen wij aan voor alle personen met een belangstelling voor onze wetenschap en hoort thuis in elke openbare, instituuts-, school- en privébibliotheek.

ISBN 978-90-446-5126-3 “Onzichtbaar leven - Antoni van Leeuwenhoek”, Dirk van Delft, Uitgeverij Prometheus, 2022, 312 pagina’s, € 27,50.