Bij onze visuele waarneming kan er flink wat fout gaan

In de afgelopen 50 jaar is er extreem veel kennis en ervaring opgedaan ten aanzien van de oogheelkunde in het algemeen en de visuele mechanismen en de behandelmethoden van oogafwijkingen in het bijzonder. Het bundelen en verspreiden van de nieuwe kennis en resultaten van opgedane ervaringen is een extreem lastige en tijdrovende opgave.

Vision

Door de baanbrekende inspanningen van de gebroeders Joseph en John Dowling, de auteurs van het studie- en referentieboek Vision, en de bundeling van hun inspanningen en kennis is het gelukt om een zeer interessante publicatie over zien en waarnemen te maken. De ene broer is een professor in de neurowetenschappen en de ander een praktiserende oogheelkundige. Zo zijn wetenschap en praktijk van de oogheelkunde door een gezamenlijke ervaring van ruim 50 jaar in het veelzijdige vakgebied op papier vast-gelegd. Beiden hebben hun belangstelling voor oogheelkunde overgenomen van hun vader Joseph L. Dowling sr, oogspecialist.

De inhoud van het boek gaat over visuele waarneming, hoe het werkt en wat er fout kan gaan. Het visuele systeem is zonder enige twijfel ons meest besproken zintuig en het zien is veelal onze hoofdactiviteit. Van onze totale zintuiglijke input is ruim 40 % visuele waarneming en is ongeveer 50 % van de hersenschors betrokken bij het verwerken van visuele prikkels. Voor de meeste dieren is een optimale visuele waarneming van levensbelang, maar sommige diersoorten gebruiken andere zintuigen om staande te blijven in de wereld. Meerdere dieren gebruiken hun visuele systeem voor verschillende activiteiten.

Na een inleiding over de inhoud van deze publicatie volgt informatie over het leven en werk van de beide specialisten in de oogheelkunde. Daarna bespreken de twee ervaren specialisten in zeven hoofdstukken de meest recente resultaten van onderzoek en experimenten op het gebied van zien en waarnemen en in het vak Oogheelkunde. In het eerste hoofdstuk bespreken zij de visuele trajecten, de vorming en opbouw van het oog en het ontstaan van de retina. Het hoofdstuk sluit af met een beeld van visuele tekortkomingen en blindheid.

Reclameman en specialist op het gebied van optische illusies Paul Baars uit Amsterdam heeft zich laten inspireren door de gezicht-vaas illusie (1915) van de Deense psycholoog Edgar J. Rubin en ontwierp 2 sets halve vazen die een gezicht vormen.

Het tweede hoofdstuk bespreekt de functie en bouw van het hoornvlies en de lens en het stralingsproces in het optische systeem en sluit af met informatie over droge ogen en het ontstaan van oogafwijkingen en grijze staar. In hoofdstukken daarna worden behandeld: de fotoreceptoren, elektrische prikkels, licht en donker adaptie, degeneratie van het netvlies, de opbouw van het visuele beeld, het ontstaan van glaucoom, nadelige effecten van diabetische retinopathie, oogbewegingen, binoculaire interacties en het luie oog. Het verschijnsel van optisch bedrog en optische illusies is uitgebreid behandeld in hoofdstuk zes.

De auteurs bespreken eerst object- en gezichtherkenning en geven voorbeelden van regelmatig in de literatuur besproken visuele illusies. Op het gebied van gezichtsherkenning is veel onderzoek gedaan. De resultaten zijn verbluffend en zijn vermeld in dit hoofdstuk. Extra aandacht is er voor het effect van de blinde vlek op het waarnemen van volledige beelden. Gelukkig hebben wij geen last van de blinde vlek, omdat onze hersenen door een ervaringsproces de informatie op de blinde vlek aan het gehele beeld toevoegd. De auteurs geven een toekomstbeeld van onderzoek en sluiten dit interessante studieboek af met een verklarende woordenlijst, een literatuuroverzicht en een trefwoordenregister.

ISBN 978-0-262-03461-6, “Vision”, John E. Dowling en Joseph L. Dowling jr, The MIT Press, 2016, 204 pagina’s.