Kunstzinnige aspecten door toepassing vogelperspectief

Een blik vanuit een hoog standpunt of uit de lucht levert fantastische beelden, adembenemende panorama’s en fascinerende plaatjes op. Van bovenaf worden kijkers getracteerd op een bijzonder verschijnsel in onze visuele waarneming, namelijk het perspectief in de beeldopbouw. Artiesten, kunstenaars en fotografen ontdekten snel de voordelen van het kiezen van perspectief in hun werken en kunstuitingen. Deze vorm van beeldperspectief wordt in het algemeen het vogelperspectief genoemd.

Von oben gesehen: Die Vogelperspektive

Het Germaanse Nationaalmuseum toont in een speciale expositie de geschiedenis van het gebruik van het vogelperspectief in de kunst. Ruim 200 stukken, waaronder schilderijen, tekeningen, foto’s, objecten, stadsmodellen en installaties presenteren de boeiende geschiedenis van een gewaardeerde beeldkunst en -techniek van het gebruik van perspectief om de werkelijkheid op aantrekkelijke wijze te presenteren.
Tot en met 22 februari 2015 brengen de samenstellers meer dan 500 jaar ervaring in beeld van het kijkspel met perspectief, van het Christelijke beeld van de wereld in de Middeleeuwen tot en met technische snufjes met de moderne mogelijkheden een aantrekkelijk vergezicht te realiseren.

Het dromen van vliegen hoog in de lucht is al duizenden jaren oud. In het begin van het ‘echte’ vliegen kon slechts een uitverkoren handvol mensen dat meemaken en bij een artistieke interesse ook vastleggen. De hoogste bergtoppen golden toen nog als verblijfplaats van de goden. Als mens zo hoog te willen zijn, bracht alleen maar onheil. Waaghalzen en avonturiers werden gestraft voor het beklimmen van de berg. De onderzoekende mens was nieuwsgierig en zocht avontuur en spanning. Daardoor werd het vogelperspectief in de 15e eeuw al ruim toegepast in de beeldende kunst en ontstonden prachtige vergezichten en unieke geschilderde panorama’s van landschappen en dorp- en stadsgezichten.

Van bijzondere betekenis voor de nieuwe ontdekkingen van het perspectief door de mens, gezien vanuit een luchtballon, zijn de prachtige werken van onder andere de Franse karikaturist Honoré Daumier met een tekening uit 1862, waarop fotograaf Nadar fotografeert vanuit een luchtballon en Theodor Pixis in 1890 het perspectief 1000 meter boven München laat zien. De expositie toont ook de overgang van de oorspronkelijke fantasie van de mens naar het realiseren van het vogelperspectief en de werkelijkheid ervan door de mogelijkheden van het beklimmen van bergtoppen, kerktorens, de hete luchtballon en uiteindelijk de komst van het vliegtuig.

Afb.1 Dresdens nieuwe stad gezien vanuit de slottoren, 1820 door Johann Carl en Carl Georg Ensle, 73 x 107 cm, fragment uit een wandpanorama, kunstcollectie Städtische Galerie Dresden. Afb.2 Een blik in de expositie met op de voorgrond een olieverfschilderij van de Wetterhorn (rond 1912), Ferdinand Hodler; op de achtergrond een beeld van de Behaim-globe; foto: Dirk Messberger.

De hele ontwikkeling van het gebruik van perspectief in de kunst is op zeer aantrekkelijke en aanschouwelijke wijze in opstellingen te zien en te bewonderen. De rijk gevulde katalogus brengt alles in artikelen en illustraties in woord en beeld en is tevens een document voor studenten kunstgeschiedenis, perspectief, multimedia en fotografie.

ISBN 978-3-936688-91-7, “Von oben gesehen: Die Vogelperspektive”, Yasmin Doosry, Verlag des Germanischen Nationalmuseums, 2014, 310 pagina’s, € 25 (museumwinkel).

Germanisches Nationalmuseum, Kartäusergasse 1, D-90402 Nürnberg, www.gnm.de.