Leren omgaan met kleurenblindheid

Kleurenblindheid geldt in de visuele waarneming als een tekortkoming in het herkennen van kleuren. Verstoringen in de waarneming van kleuren leiden in het algemeen niet tot disfunctioneren in het dagelijks leven, maar worden wel als lastig ervaren bij het uitoefenen van diverse taken, functies en beroepen. Het verschijnsel van kleurenblindheid is veelal aangeboren, maar ontwikkeld zich soms ook tijdens de groei en ontwikkeling. Bij ongeveer 8 % van de mannelijke bevolking komt dit verschijnsel voor. Bij vrouwen is dit percentage aanzienlijk lager, namelijk bij slechts 0,4 % van de vrouwelijke bevolking.

Kleurenblind

Het zien van kleuren is een leer- en ervaringsproces, dat gestoeld is op een subjectieve waarneming. Het proces is gebaseerd op de resultaten uit technisch en wetenschappelijk onderzoek en is derhalve in belangrijke mate reproduceerbaar voor meerdere waarnemers. Het benoemen van kleuren en het onderscheiden van kleurnuances wordt verder bepaald door kennis en ervaring van de waarnemer. Ook het leefmilieu en culturele ervaring tellen daarin mee. Vanuit culturele ervaringen kunnen bijvoorbeeld Eskimo’s veel meer witnuances onderscheiden dan andere volkeren of bevolkingsgroepen.

Elektromagnetische spectrum
De mens is in staat om vele duizenden verschillende kleuren van elkaar te onderscheiden. Deze kleuren ontstaan telkens uit een bepaalde menging van de drie basiskleuren rood, groen en blauw en hebben golflengten die liggen tussen de 380 nanometer en 780 nanometer van het elektromagnetische spectrum. Indien de waarnemer één of meer basiskleuren minder goed waarneemt, is er sprake van een verstoring in het zien van kleuren.

Spectraalkleuren
Personen die totaal kleurenblind zijn en alleen helderheidsverschillen kunnen waarnemen, die zij als grijstinten zien, worden betiteld als monochromaten. Voor personen die kleuren gewoon waarnemen, de trichromaten genoemd, kunnen overeenkomstig de spectraalkleuren ingedeeld worden op basis van drie spectraalkrommen in het elektromagnetische spectrum en met name gevoeligheidskrommen in het gedeelte van het zichtbare licht in de golflengten tussen 380 tot 780 nm.

Voor de dichromaten kunnen we slechts twee gevoeligheidskrommen opstellen. Een groot deel van deze personen zijn niet in staat om de kleur groen te herkennen (1,5 %). Daarentegen is het aandeel van personen, die de kleur rood niet kunnen onderscheiden met een percentage van 0,4 % duidelijk in de minderheid. Een verstoring in het zien van kleuren komt het meeste voor in de gebiedjes van de kleuren rood en groen. Daarbij komt het in de meeste situaties tot het verwisselen van kleuren, die voor personen met een normale waarneming van kleuren duidelijk te onderscheiden zijn.

Zo wordt bijvoorbeeld de kleur roze door een persoon met een rood-groen afwijking als blauwachtig gezien. Met behulp van kleurentestkaarten uit een onderzoekssysteem wordt de aanwezigheid van kleurenblindheid vastgesteld. Deze testkaarten bevatten cijfers of hoofdletters, die worden gevormd door het gebruik van verschillende kleuren met een bepaald kleurenaccent op de cijfers of letters. Personen met de rood-groen-afwijking zullen bij het aanschouwen een verkeerde conclusie geven of in het geheel niets onderscheiden.

Een dergelijke methode is gebruikelijk bij het vaststellen van een relatief grove mate van kleurenblindheid. Voor het testen van personen in relatie tot bepaalde werkzaamheden of taken is een nauwkeurige methode noodzakelijk. Er is geen therapie bekend voor het verhelpen van verstoringen in het zien van kleuren. De afwijkingen zijn meestal aangeboren en worden bij veel betroffen personen niet als bijzonder hinderlijk ervaren. In bepaalde situaties of bij het solliciteren naar bepaalde functies of beroepen kan het hebben van een afwijking in het zien van kleuren een vervelend nadeel zijn.

In het boekje “Kleurenblind” van auteur dr. J. Walraven vindt de lezer op een populaire wijze het optische verschijnsel van kleurenblindheid behandeld en in beeld gebracht. De inhoud is in het bijzonder bedoeld voor personen die geïnteresseerd zijn in het verschijnsel van kleurenblindheid en voor personen die weten dat zij sommige kleuren niet goed kunnen waarnemen. Het boekje laat de resultaten uit wetenschappelijk onderzoek zien. Er zijn namelijk bestaande illustraties in de normale kleuren afgedrukt en in de specifieke kleuren die worden waargenomen door personen die kleurenblind zijn. Het verschil in waarneming van de “werkelijkheid” kleuren is verbluffend, verwarrend en zelfs misleidend. Het boekje is verkrijgbaar via de boekhandel of via de bekende websites (ISBN 90 5050 854 5).